قنات قصبه گناباد نشانه حکمت و تدبیر گذشتگان
تاریخ انتشار: ۱۲ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۴۳۵۰۴۰
قنات قصبه شهر گناباد (کاریز گناباد) عمیقترین و قدیمیترین کاریز جهان است. آنگونه که از منابع کهن و همچنین سفرنامه ناصر خسرو و منابع شفاهی بر میآید آن را قنات کیخسرو میگفتهاند.
به گزارش خبرگزاری برنا از گناباد، قنات ایرانی در اجلاس استانبول ترکیه در تاریخ ۲۴تیرماه ۱۳۹۵ در فهرست آثار ثبت شده در یونسکو قرار گرفت کاریز گناباد نیز از جمله قناتهای ثبت شده بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پرونده کاریز گناباد در سال ۱۳۹۳برای ثبت در میراث معنوی و ملموس بشریت به یونسکو ارسال شد و پس از رسیدگی به عنوان قنات ایرانی در یونسکو به ثبت رسید. کاریز قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در شهر گناباد در جنوب استان خراسان رضوی واقع شدهاست.
کاریز قصبهٔ شهر گناباد که یکی از شاهکارهای آبی جهان است و از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شدهاست و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و خروجی کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر قرار دارد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آب دهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیهاست.
تاریخ قنات قصبهقنات قصبه بدون شک با جنگ بزرگ تاریخ ایران کیخسرو پیوند دارد. در اکثر منابع تاریخی گناباد شهری قدیمی نامیده شده و از جنگ دوازده رخ و جنگ فرود که در این منطقه روی دادهاند یاد شدهاست. در علت نام گذاری گناباد اقوال متعددی گفته شده که در بعضی به کیخسرو و گیو و گودرز و جنگ دوازده رخ اشاره شدهاست. اما صریحترین قول را ناصر خسرو نقل کرده و پس از توصیف کاریز گناباد نوشتهاست و گویند کیخسرو گفته است کردند (ساختند). گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد و گنابذ و ینابد نیز ثبت کردهاند. در مورد ریشه و وجه تسمیه این شهر اقوال مختلفی مانند گیوآباد - گناه آباد - گون آباد - گَوَن آباد- کَن آباد مطرح است که برخی از آنها عبارتند از:
گُن به معنای دیو باشد و از آن جهت گناباد گفتهاند که حفر قنات قصبه کار انسانهای عادی نبودهاست. گنابد جمع گنبدها بوده زیرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته میشدهاست؛ لذا در بعضی منابع عربی جنابذ جمع معرب گنبد بکار رفتهاست. گناباد در اصل گُون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید میباشد. در اصل گَوَن آباد بوده، به لهجه محلی گُوُن یا گَوَن گیاهی است که در منطقه گناباد زیاد میروید از این رو آن را گون آباد نامیدهاند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافتهاست. . گناباد در اصل کن آباد بوده به دلیل کناتها و کندن قنات (لباف خانیکی) گناباد در اصل گیو آباد بوده زیرا گیو و گودرز مدتی در جنگ دوازده رخ و جنگ پشن حاکم ساکن در منطقه بودهاند. (استرآبادی در بحیره و حمدالله مستوفی) کل منطقه ای که در دوره اسلامی قهستان نامیده شده و بعد به قاینات مشهور گردیده را در عهد قدیم گنابد میگفتهاند چنانچه سیاه کوه و رشته کوه قهستان را هم در دوره ای کوه گنابد گفتهاند.۷. گناباد در اصل گناه آباد بوده به دلیل اینکه در جنگ دوازده رخ بر خلاف میل کیخسرو، پیران ویسه کشته شد و کیخسرو امپراطور ایران بسیار ناراحت شد و آنرا گناهی بزرگ شمرد و پیران را دشمنی خردمند و دانا نامید که نباید کشته میشدبه کفاره این گناه دستور کندن چند کاریز در منطقه داد و آنجا گناباد نامیده شد. (عجم۱۳۸۳) بعضی آنرا منسوب به گناه بهمن کردهاند. (یاحقی ۱۳۷۴) این شهر دارای چهار کاریز است: قنات قَصَّبه شهر، عمیقترین قناتهای ناحیه خراسان در این منطقه قرار دارد. قسمت مرکزی گناباد را در دوره ای قصبه شهر مینامیدند. حمد ا… مستوفی در کتاب نزهه القلوب «جنابذ» را به کار بردهاست. در برهان قاطع نیز کلمه کنابد را آورده و میگوید:کنابد نام جایی و مقامی است و در آنجه کوهی است که گودرز سرلشکر کیخسرو آنجا فرود آمده بود ودر آنجه بیژن دو سه برادر پیران را به چند مصاف کشت. در فرهنگ نو بهار و همچنین فرهنگ انجمن آرای ناصری به صورت «کنابد» آمدهاست و نوشته شهری در خراسان است اصل آن گوناباد بوده که کوه گناباد مقام ایرانیان در جنگ دوازده رخ بوده و جای تورانیان دشت زیبد بودهاست. همچنین نوشتهاست زیبد کوهی است از جبال خراسان تا کنابد سه فرسنگ فاصله دارد و برهان جامع نوشته نام صحرایی است که جنگ یازده رخ در آن اتفاق افتادهاست در قاموس اللغه" گوناباد و جنابذ آمدهاست. کنابد نام جایی است در خراسان، نزدیک آن کوهی است که جنگ یازده رخ در آن واقع شدهاست. در بحیره استر آبادی نوشتهاست: گونابد او را جنابد گفتهاند و «گنابد» نیز قول صحیح ایست که (گیو) پسر گودرز ساخته و حصاری محکم دارد و همچنین نوشتهاست قبر پیران ویسه بر سر آن کوه است (درصوفه) که چشمه ای از زیر قدم او میریزد اعتقاد مردم آن است که چشم هر که درد کند به زیر آن چشمه برود که بهصورت قطره چکان است چون قطره ای بر چشمانش چکد شفا یابد.
در هفت اقلیم تألیف امین احمد رازی مینویسد :جنابد که بعضی به جنابد و برخی «گوناباد» اعتبار کردهاند از ابنیه (گیو) پسر گودرز فرمانده جنگ دوازده رخ است. در کتاب فرهنگ ایران، جلد نهم که در چاپخانه ارتش سال یکهزار و سیصد و نه چاپ شده مینویسد: از آثار معلوم میشود گناباد یکی از شهرهای قدیمی است که در زمان سلاطین هخامنشی ایجاد شده و قرائنی از قبیل قبر پیران ویسه (درصوفه)، قلعه فرود، قلعه رستم و قلعه معروف به پشنگ در آنجا وجود دارد. گودرز و گیو مدتی فرمانروای منطقه گناباد بوده و برای کیخسرو نیز که برای جنگ دوازده رخ به زیبد آمده بود کاخی ساخته بودند که کاخ کی یا کاخک بدان منسوب است. (مجله دریای پارس، «جنگ دوازده رخ درسها و عبرتها»، محمد عجم).
یکی دیگر از جنگهای دوره کیخسرو جنگ بهرام و فرود است ولی وقتی نشان سیاوش، خال سیاه را به روی بازوی فرود میبیند او را میشناسد و از اسب پیاده شده، در برابرش سربر خاک مینهد. پس دخمه ای شاهوار در آن کوهسار بنا میکنند، تن و بدن فرود را میآرایند و زرسپ و ریونیز را در کنار فرود به دخمه میسپرند. پس از پیروزی بر تورانیان کیخسرو به خاطر خون برادرش که بیگناه در این خاک ریخته شد با مشورت کَویها، کَرپنان و ارتو فرمان داد قناتی بزرگ (قنات قصبه) را در این منطقه احداث کنند.
ویژگیهای کاریز در تاریخبنا به نوشته لباف خانیکی کارشناس باستانشناسی در کتاب قنات گناباد، رشتهٔ اصلی کاریز از قصبه شهر ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد و در امتداد درهٔ پرآب خانیک حفر شدهاست. قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانهٔ چاههای این کانال حاکی از این است که رشتهٔ قصبه واقع در مسیر اولیهٔ اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشتههای دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شدهاست. اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چارهای ترغیب کرد که طی آن در فاصلهٔ ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانالها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
ابزارهای اصلی قنات ساعت آبی. ساعت آبی ایرانی ابزاری ساده و در عین حال بسیار دقیق، کارآمد و همیشگی بوده و در زندگی کشاورزی جامعه ایران به ویژه در مناطق کویری که آب مایه حیات و عنصر اصلی زندگی اجتماعی بوده ضروری و نقش کارآمدی داشتهاست. با مطالعه استفاده از ساعت آبی در کشورهای مختلف میتوان گفت در هیچ جای جهان ساعت آبی به اندازه ایران کارآمد و تأثیرگذار و مستمر نبودهاست این ساعت حتی در زمانیکه ۵۰ سال قبل ساعتهای نوین به بازار آمده بود با آنها رقابت میکرد و کشاورزان حاضر به کنار گذاشتن آن و استفاده از ساعتهای نوین نبودند لذا ضرورت دارد ساعت آبی ایران در میراث معنوی ثبت گردد. چرخ. چرخ دستگاه مدوری است که به وسیله آن با کمک ریسمان و دلو خاک را از داخل چاه یا کانال به بیرون میآوردهاند. چرخ چاه بر دو نوع «یک سره» و «دوسره» بودهاست که از چرخچاهدوسره به ویژه در کندن چاههای بسیار عمیق بهره گرفته میشدهاست. بازدید و گردشگریکاریز قصبه گناباد موزه آن به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکانهای گردشگری این شهر محسوب میشود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب میکند. مظهر این قنات در خیابان ناصر خسرو شهر گناباد قرار دارد.
انتهای پیام/
آیا این خبر مفید بود؟نتیجه بر اساس رای موافق و رای مخالف
منبع: خبرگزاری برنا
کلیدواژه: کاریز گناباد شهر گناباد قنات قصبه آباد بوده ساعت آبی گفته اند ن آباد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.borna.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری برنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۴۳۵۰۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رشد ۵ درصدی موالید در شهرستان گناباد
به گزارش خبرنگار مهر، جواد محمدی عصر سه شنبه در جلسه قرارگاه فرهنگی گناباد با اشاره به رشد پنج درصدی موالیدی در شهرستان گناباد اظهار کرد: میزان ولادت در این شهرستان از یک هزار و ۶۲۸ نفر در سال ۱۴۰۱ به یک هزار و ۷۱۷ نفر در سال ۱۴۰۲ افزایش یافت.
رئیس اداره ثبت احوال گناباد با بیان اینکه تعداد فوتیها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن چهار درصد افزایش داشته است افزود: ۵۵۳ مورد فوت در سال ۱۴۰۲ در شهرستان گناباد ثبت شد که نسبت به سال قبل از آن که ۵۳۱ مورد بود رشد چهار درصدی را نشان میدهد.
وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۲ امیر علی، ابوالفضل، حسین، علی و امیرحسین بیشترین فراوانی اسامی پسران را در این شهرستان داشتند افزود: فاطمه، حلما، زینب، پناه و نورا هم به ترتیب بیشترین فراوانی اسامی دختران را به خود اختصاص داد.
کد خبر 6099817